Signalen

Algemeen
Aan/af-signaal
Verdelingssignaal
Kleurvoorkeursignaal
Bijzondere signalen en bijspeelwijzen
Overzicht speelsoortafhankelijke tegenspelafspraken (op pagina Hints)

Algemeen

Basishouding
Informatief versus instructief
Duidelijkheid
Eenduidigheid
Informatiedilemma
Prioriteit

Basishouding

We signaleren niet ‘voor de tribune’: een signaal dat – bij wijze van spreken – er ‘geleerd’ uitziet voor een (denkbeeldige) toeschouwer achter de signaleerder, maar dat partner verleidt tot een ruïneus tegenspel, is een slecht signaal. Een goed signaal helpt partner het juiste tegenspel te vinden en is daarom gebaseerd op partner's perspectief op het spel: wat mag partner al verondersteld worden te weten, en wat moet partner juist door middel van een signaal van ons te weten komen.

Informatief versus instructief

Signalen zijn wat hun betekenis betreft te onderscheiden in twee hoofdsoorten:

• Informatieve signalen vertellen wat je hebt. Voorbeelden zijn het verdelingssignaal en de vrouw-boerconventie.
• Instructieve signalen vertellen wat je wilt. Voorbeelden zijn het aan/af-signaal en (meestal) het kleurvoorkeursignaal.

Woolsey, 2017: 275 en verder

Duidelijkheid

Als we signaleren – áls – dan doen we dat zo duidelijk als we ons kunnen veroorloven. Is het vanuit onze stoel duidelijk dat de 3 van 8 6 3 2 ‘hoog’ is, partner mist alleen de 2 en zal al snel gaan denken dat de 3 onze laagste kaart is. Als we van 8 6 3 2 willen signaleren met een hoge kaart, dan spelen we de 8 mits deze kaart technisch geen slag kan kosten, anders de 6.

“Een aantal jaar geleden, toen ik nog junior was, gaf Bas Drijver een clinic. Daar kwam een spel voor waarin je moest signaleren en iemand had van 862 de 6 gegooid. Dat kwam niet door de keuring; speel de 8 bij.” ‒ Verbeek, 2014 ter: 19

Eenduidigheid

Als regel heeft een signaal slechts één betekenis; in het algemeen mengen we geen twee betekenissen in één signaal. In het bijzonder is het fout te proberen tegelijkertijd aan/af en verdeling te signaleren, zo van ‘ik heb niks aan te signaleren, dan kan ik gratis mijn verdeling aangeven’; deze redenering is een denkfout als partner nog niet weet en niet kan bedenken dat je niks aan te signaleren hebt.

Uitzondering op dit beginsel is het combisignaal. Die doet zich alleen voor als uit het bieden bekend of uit het spelen af te leiden is dat signaleerder voldoende kaarten (minstens vijfkaart) heeft om twee betekenissen tegelijk te kunnen overbrengen, zodanig dat partner het ook kan lezen.

Informatiedilemma: bij twijfel eerlijk

Feind hört mit: van elk signaal dat de tegenspelers uitwisselen, kan ook de leider profiteren, net zoals de tegenspelers kunnen profiteren van biedingen waarmee leider en blinde het eindcontract bereikt hebben. Dit ‘informatiedilemma’ is een centraal, cruciaal thema in het bridgespel. Het is met name belangrijk dat partners op één lijn zitten in hun attitude tegenover dit informatiedilemma.

Onze attitude: er worden meer contracten weggegeven door technisch verkeerd tegenspel dan doordat een (zelfs goede) leider ‘misplaatste’ signalen meeleest en er misbruik van maakt. Daarom signaleren we bij twijfel veel en eerlijk.

“Justin [Lall] verklaart na afloop dat hij ooit een wijze les van Fred Gitelman goed in zijn oren heeft geknoopt. Topspelers signaleren meestal eerlijk, omdat het helpen van partner in het merendeel van de spellen belangrijker is dan het misleiden van de leider.” ‒ Van Cleeff, 2012: 10

“Topspelers geven in veel meer situaties informatie. Allereerst signaleren ze in veel meer situaties eerlijk distributie. Vaak denkt men dat een topspeler niet zo ‘dom’ is om eerlijk zijn aantallen aan te geven. Ik kan u vertellen[:] topspelers gooien heel eerlijk, zeker als ze eerst een hoge en dan een lage gooien. Dit doen ze niet omdat ze ‘dom’ zijn, maar omdat het veel vaker partner helpt dan de tegenstander.” ‒ Verbeek, 2014 ter: 19

Uiteraard signaleren we niet veel of niet eerlijk als partner geen signaal nodig kan hebben, maar de leider wel. Zie ook gezochte honneur verbergen.

Prioriteiten

Algemene prioriteiten:

1. Techniek gaat voor conventie: een technisch noodzakelijke kaart moeten we altijd kunnen spelen, ook als die tegen een afspraak indruist.
2. Partner helpen gaat voor conventie.
3. Pas daarna gelden afgesproken signalen.
   

De standaardprioriteit van signalen is:

1. aan/af;
2. verdeling;
3. kleurvoorkeur.

Deze prioriteit heeft betrekking op:

• de betekenis van een (eerste) signaal in een kleur: aan/af heeft voorrang, anders verdeling, anders kleurvoorkeur;
• de volgorde van signalen in dezelfde kleur: eerste kaart zo mogelijk aan/af, tweede kaart verdeling, derde kaart kleurvoorkeur.

Deze standaardprioriteit geldt niet voor situaties waarin volgens afspraak andere signalen of bijspeelwijzen van toepassing zijn.

Aan/af-signaal

Waartoe dient het signaal

Het aan/af-signaal (Engels: attitude) is een instructief signaal en heeft primair betrekking op de juistheid van de lijn van het tegenspel:

• Een aansignaal vraagt om doorspelen van de voorgespeelde kleur.
• Een afsignaal vraagt om een switch.

Hall, 1996: 53–119 (vijf lijnen van tegenspel)

Hoe werkt het signaal

Een aan/af-signaal wordt gegeven in de voorgespeelde kleur. We signaleren ‘laag-hoog aanmoedigend’ (ook genoemd ‘omgekeerd’):

• De laagste kaart is een aansignaal.
• De hoogste nummerkaart die signaleerder kan missen, is een afsignaal.

Een plaatje is nooit een afsignaal en is hooguit een bijzonder aansignaal (zie ook stortplicht, vrouw-boerconventie, dihattik).

Goldman, 1987

Wanneer geldt het signaal

Het aan/af-signaal geldt in het algemeen op partner's uitkomen of voorspelen, mits in de situatie een aansignaal potentieel zinvol is (met name vanuit partner's perspectief).

Zie voor wanneer dit laatste niet het geval is verder onder wanneer geldt het verdelingssignaal en wanneer geldt kleurvoorkeur.

Het aan/af-signaal geldt ook bij de eerste afgooi van elk van beide tegenspelers.

Auken, 2006: 67–74 (aan/af versus verdeling op de uitkomst)

Hoe gebruiken we het signaal

Een aansignaal toont een wens tot doorspelen of aanspelen, niet zozeer een bezit.

Een afsignaal vraagt om een switch en ontkent niet per se waarden in de signaalkleur. Een ongelukkige uitkomst is nog geen reden voor een afsignaal (‘anders geeft partner misschien nóg een slag weg met een ruïneuze switch’). Evenzo is een goede uitkomst nog geen reden voor een aansignaal.

 Een aan/af-signaal geeft aan wat je wilt, niet zozeer wat je hebt.

Op een uitkomst met een aas (meestal van AK+) tegen een troefcontract kunnen wij aansignaleren met een doubleton als we een aftroever willen maken. Een aansignaal op een aas toont bij ons dus niet per se de vrouw. Omgekeerd hoeven we ons met de vrouw niet verplicht te voelen aan te signaleren, als doorspelen niet het beste tegenspel lijkt.

Bij afgooien betekent een aansignaal in het algemeen een van twee zaken:

• Signaleerder wil dat partner de aangesignaleerde kleur speelt, als dat aan de orde is.
• Signaleerder zal de aangesignaleerde kleur vasthouden; partner mag die kleur afgooien en moet andere kleuren vasthouden.

Evenzo betekent een afsignaal bij afgooien dat signaleerder de afgesignaleerde kleur niet gespeeld wil hebben dan wel niet zal vasthouden.

Kleinman, 2007: 176–178 (‘mistaking suit strength for attitude’); Woolsey, 2017: 277 (aan/af is instructief); Woolsey, 1980: 45–56 (toepassingen aan/af-signaal)

Pseudo-aansignaal †

Deze beschrijving (zie hier) is verwijderd.

Verdelingssignaal

Waartoe dient het signaal

Een verdelingssignaal toont de pariteit (even of oneven) van het aantal kaarten in de signaalkleur.

Hoe werkt het signaal

 We signaleren verdeling ‘laag-hoog even’:

• De laagste kaart in de signaalkleur toont daarin een even aantal kaarten.
• De hoogste nummerkaart die signaleerder kan missen, toont een oneven aantal kaarten, vaak een driekaart.
• Met een vijfkaart spelen we de derde, ter onderscheiding van een driekaart (als dit relevant is).
  Dit geldt alleen als überhaupt verdeling aan de orde is, dus niet altijd met een vijfkaart

In een kleur waarin we eerder al een kaart hebben gespeeld, heeft bij ons een verdelingssignaal betrekking op het oorspronkelijke aantal kaarten (niet het huidige bezit).
Oorspronkelijke verdeling past beter bij laag-hoog even; het leidt tot het spelen van dezelfde kaarten als huidige verdeling bij hoog-laag even.

Als we in de signaalkleur al eerder een kaart hadden gespeeld maar in een andere betekenis – bijvoorbeeld aan/af of om de slag te nemen – dan telt die eerdere kaart niet mee als deel van een verdelingssignaal.

Bakkeren, 2007 (verdelingssignaal in tweede instantie)

Wanneer geldt het signaal

• Als de leider of dummy een kleur aanspeelt, signaleren we als regel verdeling.
• Als we in dezelfde kleur al een aan/af-signaal hebben gegeven, dan is de tweede kaart in die kleur een verdelingssignaal (voor de oorspronkelijke verdeling).
• In de tweede en volgende afgooi signaleren we verdeling in de signaalkleur (voor zover we überhaupt nog signaleren).
• Als partner tegen een troefcontract uitkomt met een heer, signaleren we verdeling: heer tegen troef vraagt verdeling;
• Als partner een kleur voorspeelt, signaleren we verdeling als een aan/af-signaal ten duidelijkste niet zinvol is.

Dit laatste kan het geval zijn omdat uit al dan niet nemen door de vierde hand wel gaat blijken of de kleur toekomst biedt, of omdat derde hand een hoge kaart zeker bijgespeeld zou hebben. Dat ‘zeker’ moet dan wel écht zeker zijn; derde hand kan redenen hebben om de slag te duiken maar later toch doorspelen te willen, en daarom aan te signaleren.

Regel van negen

Als op een uitkomst met een aas tegen een troefcontract blijkens het bieden de leider hooguit een doubleton in de uitkomstkleur heeft (doordat uitkomer plus dummy daarin samen minstens negen kaarten hebben), dan signaleren we verdeling. Voorbeeld:

West heeft in deze kleur een vijfkaart+ aangegeven (bijvoorbeeld één hoog geopend) en start met het aas tegen een troefcontract. Beide tegenspelers weten nu dat de leider hooguit een doubleton heeft en uiterlijk de derde slag in de kleur kan (over)troeven. Zodoende is een aan/af-signaal niet zinvol. Daarom signaleert oost nu verdeling.

Woolsey, 1980: 71–85 (toepassingen verdelingssignaal)

Kleurvoorkeursignaal (Lavinthal)

Waartoe dient het signaal

Het kleurvoorkeursignaal toont voorkeur tussen twee kleuren. De voorgespeelde kleur, de eventuele troefkleur en (bij afgooien) de signaalkleur tellen niet mee. Als aldus toch drie kleuren overblijven, heeft een kleurvoorkeursignaal betrekking op de twee waarschijnlijkste. Een kleurvoorkeursignaal dat voorkeur lijkt te tonen voor een hoogst onwaarschijnlijke kleur, kan wijzen op geen voorkeur of op voorkeur voor een troefswitch.

Het kleurvoorkeursignaal toont slechts voorkeur en is in het algemeen beslist niet dwingend; immers, vaak heeft signaleerder niet of nauwelijks voorkeur tussen de twee kleuren waartussen het signaal min of meer dwingt een keuze te maken.

Hoe werkt het signaal

• De laagste kaart toont voorkeur voor de laagste kleur.
• De hoogste kaart die signaleerder kan missen, toont voorkeur voor de hoogste kleur.

Eventueel toont een middenkaart geen voorkeur. Reken er echter niet te hard op dat partner zo'n middenkaart als zodanig kan lezen. Bij keuze uit slechts twee signaalkaarten toont de laagste eventueel geen voorkeur.

In tegenstelling tot andere signalen kan ook een plaatje wel kleurvoorkeur zijn.

Zie ook Boer is laag in aftroefsituatie.

Wanneer geldt het signaal

Standaardsituaties waarin we kleurvoorkeur spelen, zijn:

1. Als we een kleur spelen die we menen of hopen dat partner kan aftroeven.
2. Als we bijspelen in de troefkleur (niet als we die voorspelen).
3. Als we bij het vrijspelen van een kleur technisch vrije keuze hebben (zie voorbeeld).
4. Als we in dezelfde kleur eerder al een verdelingssignaal hebben gegeven.
5. Als tegen een troefcontract partner een kleur voorspeelt (ook met een heer) en dummy daarin een singleton of renonce heeft.
6. Als leider en dummy de eerste drie slagen in de door ons voorgespeelde kleur kunnen maken.
7. Als de verdeling van de voorgespeelde kleur volledig bekend is of in de lopende slag gaat worden (zie voorbeeld).
8. Als het combisignaal van toepassing is.

Voorbeeld bij punt 3:

Voorbeeld bij punt 7:

West heeft deze hoge kleur geopend en oost heeft gesteund. West start tegen een troefcontract met het aas. OW weten beiden dat zuid hooguit een singleton heeft. De kaart die oost bijspeelt, is nu kleurvoorkeur.
Als doorspelen van de kleur goed is, moet west dat kunnen verzinnen.

Daarnaast kan bij uitzondering een kleurvoorkeursignaal aan de orde zijn in gevallen anders dan de bovenvermelde standaardsituaties, namelijk als voor beide tegenspelers duidelijk is dat zowel aan/af als verdeling niet nuttig kunnen zijn. Hiervoor zijn geen vaste regels te geven. Bij twijfel hebben zowel een aan/af-signaal als een verdelingssignaal voorrang op kleurvoorkeur.

Het kleurvoorkeursignaal geldt alleen als signaleerder keuze heeft uit twee of meer technisch gelijkwaardige kaarten voor wat de lopende slag betreft.

Woolsey, 1980: 98–113 (toepassingen kleurvoorkeursignaal); Auken, 2006: 80–90; Jansma, 2015: 18 (kleurvoorkeur in troefkleur); Horton, 2002: 66–70 (idem); Verbeek, 2021 bis (wanneer Lavinthal)

Oddball (Smith) tegen SA †

Dit signaal (zie hier) is afgeschaft.

Romeins afgooisignaal †

Dit signaal (zie hier) is afgeschaft.

Bijzondere signalen en bijspeelwijzen

Combisignaal
Aan/af-signaal in aftroefsituatie
Regel van zeven
Boer is laag in aftroefsituatie
Stortplicht
Vrouw-boerconventie
Coup de luxe
Dihattik
Inleggen in tweede hand
Gezochte honneur verbergen

Combisignaal

Het beginsel van eenduidigheid stelt dat we over het algemeen geen twee betekenissen in één signaal mengen. Hierop bestaat één uitzondering: het Combisignaal (ook bekend als Regenboogsignaal). Als uit het bieden bekend is dat signaleerder voldoende kaarten in de signaalkleur heeft, namelijk minstens een vijfkaart, en als bovendien in de situatie een aan/af-signaal of een kleurvoorkeursignaal van toepassing is, dan combineren we die meteen:

• de laagste kaart is gewoon een aansignaal: ‘speel deze kleur door wat mij betreft’;
• een middenkaart – ten minste de derde van onderen – is een afsignaal en tevens kleurvoorkeur: (lichte) voorkeur voor de laagste overgebleven kleur;
• een heel hoge kaart, veelal een plaatje, is een afsignaal en tevens kleurvoorkeur: (sterke) voorkeur voor de hoogste overgebleven kleur.

Het Combisignaal geldt in alle gevallen waarin ofwel aan/af, ofwel kleurvoorkeur van toepassing zou zijn, maar signaleerder een bekende vijfkaart+ heeft; bijvoorbeeld ook met een korte kleur op tafel tegen een troefcontract.

Een volgbod op eenhoogte telt voor dit doel als een vijfkaart belovend, dus als partner van volger uitkomt, geldt het combisignaal.

Andere combinaties van verschillende signalen bestaan niet: we combineren nooit aan/af met verdeling in één signaal, nooit verdeling met kleurvoorkeur.

Aan/af-signaal in aftroefsituatie

Als signaleerder een afgooisignaal geeft in een situatie waar partner de volgende slag een aftroever kan (trachten te) geven, dan betekent een aansignaal dat signaleerder geen aftroever kan of wil maken en liever de aangesignaleerde kleur ingespeeld wil hebben; een afsignaal betekent dat signaleerder wél een aftroever wil.

Zie als voorbeeld het praktijkgeval van spel 20 uit de finale van de MontreAlt Invitational in 2020 (dus wereldklasse).

Oost begint met AK. Op de tweede hoge ruiten moet west afgooien. De kaart die hij nu afgooit, betekent:

• Een afsignaal, hier bijvoorbeeld 10, zou betekent dat hij graag een ruitenaftroever wil maken en dus wil dat oost de kleur doorspeelt.
  
• Een aansignaal, hier 2 (of A), betekent dat hij geen aftroever kan of wil maken (hier omdat hij geen troef heeft) en graag de aangesignaleerde kleur aangespeeld wil krijgen.

Regel van zeven †

Dit signaal (zie hier) is afgeschaft.

Boer is laag in aftroefsituatie

Als we partner een introever geven, maar een hoge kaart moeten spelen om een hogere van leider of dummy onschadelijk te maken, dan telt de boer als laag kleurvoorkeur, de vrouw of tien als hoog:

Tegen een troefcontract nemen we de slag met het aas en spelen de kleur terug voor een introever, waarbij kleurvoorkeur geldt: in situatie 1 toont de vrouw voorkeur voor de hoogste, de boer voor de laagste overige kleur (de 2 zou de heer van de leider onnodig hoog laten). In situatie 2 echter moeten we als kleurvoorkeur voor de hoogste kleur de tien spelen, voor de laagste kleur wederom de boer.

Dit principe ‘boer is laag’ geldt alleen in aftroefsituaties zoals boven; in andere gevallen waar kleurvoorkeur geldt, telt de boer juist als hoog.

Auken, 2006: 85–87 (principe en voorbeeld)

Stortplicht

Stortplicht houdt in het verplicht bijspelen van een plaatje op een uitkomst met een bepaalde hoge honneur tegen SA, tenzij derde hand kan zien of sterk vermoeden dat dit een slag kost.

Stortplicht geldt op een ‘Royal leads’-uitkomst met een heer of vrouw tegen SA, als derde hand de naastlagere honneur heeft. Immers, meestal belooft uitkomer juist die naastlagere honneur, dus als derde hand hem heeft, moet de uitkomst wel de tweede van een sterke gebroken serie zijn en om deblokkade van die honneur vragen.

Stortplicht vervalt indien een onverwachte singleton of renonce in dummy verschijnt. Dan signaleren we aan/af. Als echter een korte kleur in dummy niet te beschouwen is als ‘onverwacht’, geldt wel gewoon de stortplicht.

Vrouw-boerconventie

De vrouw-boerconventie houdt in dat op een door partner voorgespeelde aas of heer (als geen stortplicht geldt) het bijspelen van de vrouw ook de boer belooft en partner vraagt klein na te spelen, of ten minste daartoe de optie biedt.

Het bijspelen van de vrouw volgens de vrouw-boerconventie is niet verplicht, maar is voornamelijk zinvol als er een reden is om met de boer aan slag te willen komen. Met name als partner de heer voorspeelt tegen troef, is het vaak beter het gevraagde verdelingssignaal te geven.

Consequentie van de vrouw-boerconventie is dat wanneer die geldt, we niet de vrouw mogen bijspelen van Qx. Wel mogen we van Jx de boer bijspelen; tegen een troefcontract vraagt dit (meer dan eerst de lage kaart) om doorspelen, doorgaans voor een introever.

Coup de luxe

Van AQx tegen SA doet de derde hand er vaak goed aan de vrouw te spelen. Deze speelwijze staat bekend als ‘coup de luxe’. Twee voorbeelden die de redenen voor deze speelwijze illustreren:

1. Als in geval 1 west geen entree heeft, is het voor zuid moeilijk te zien dat hij de heer moet ophouden.
2. Als in geval 2 oost geen entree ernaast heeft, kan hij nog met het aas aan slag komen om door de tien heen te spelen.

Kroes en Boender: 82

Dihattik

‘Dihattik’ – afgeleid van ‘die had ik’ – is een benaming voor het bijspelen of afgooien van een hoge kaart, doorgaans een plaatje, met een algemeen informatieve, niet strikt voorgedefinieerde betekenis. Doel en strekking hangen af van de specifieke situatie en kunnen sterk uiteenlopen: soms vraagt een dihattik-signaal de signaalkleur te spelen, soms die juist niet te spelen; soms betekent het dat signaleerder de signaalkleur vasthoudt, soms juist niet, enzovoorts. Uiteraard is een dihattik-signaal alleen aan de orde als partner logisch kan beredeneren wat de betekenis en de bedoeling is.

Als we een dihattik-signaal geven van een serie of binnenserie, spelen we de hoogste van de serie: AKQ+, KQJ+, QJ10+, J109+, AQJ+, AJ10+, KJ10+. Een dihattik-signaal met een plaatje ontkent dus altijd de naasthogere kaart: wanneer we een vrouw bijspelen als dihattik, hebben we in elk geval niet de heer. (Een dihattik-signaal belooft vaak, maar niet altijd de naastlagere kaart; niet elke dihattik is namelijk van een serie.)

Een dihattik bijgespeeld in een door leider of dummy voorgespeelde kleur geeft als regel aan dat we de kleur stoppen:

1. In geval 1 geeft west met het bijspelen van de boer aan, niet zozeer dat hij de naastlagere kaarten ook heeft, maar dat hij daarmee de kleur stopt (als die informatie voor partner nuttig kan zijn).
2. In geval 2 signaleert west als regel normaal verdeling met de tien.

Kelsey, 1972: 40–51 (‘Informative discards’)

Inleggen en opstappen in tweede hand

Als we in de tweede hand vrijwillig een hoge kaart inleggen of opstappen van een serie – áls! – dan spelen we:

• de hoogste, als we zien of mogen vermoeden dat de volgende hand de slag kan nemen: KQ+, KQJ+, QJ+, QJ109+, J109+;
• de laagste, als we zeker de slag gaan maken: AK+, AKQ+; KQ+ vóór J+ of lager in dummy, QJ+ vóór 10+ of lager.

‘Hoog inleggen, laag opstappen’.

 Uiteraard is inleggen of opstappen lang niet altijd goed en daarom beslist niet verplicht.

Als we gedwongen moeten inleggen van twee of meer honneurs sec, dan spelen we:

• in situaties waarin voor de leider het principe van beperkte keuze geldt, een willekeurige kaart;
• anders van twee honneurs sec altijd de laagste;
• van drie of meer honneurs sec als boven.

Gezochte honneur verbergen

Als we een door de leider gezochte honneur willen verbergen, dan geeft de volgende manier van al dan niet ‘eerlijk’ signaleren de leider de minste informatie:

• zonder de gezochte honneur signaleren we eerlijk onze verdeling;
• met de gezochte honneur signaleren we de verdeling van de overige kaarten, dus alsof we een kaart minder hebben.

Gezochte honneur ‘omdraaien’.

Voorbeeld:

Aldus signaleren oost en west als tegenspelers hetzelfde, ongeacht wie van hen de gezochte honneur heeft.